6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (“HMK”) m.149, taraf vekillerinin bulundukları yerden ses ve görüntü nakli, yani telekonferans yönetimiyle, duruşmalara katılmalarına imkân sağlamaktadır. Aynı maddenin 5. fıkrası, telekonferans yöntemiyle duruşma icrasına ilişkin usul ve esasların yönetmelik ile belirleneceğini belirtmiştir.
30 Haziran 2021 tarihli ve 31527 sayılı Resmi Gazete’de, Hukuk Muhakemelerinde Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla Duruşma İcrası Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”) yayımlanarak aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. İlgili Yönetmelik, HMK m.149/5’e dayanılarak hazırlanmıştır.
Yönetmelik ile ses ve görüntünün nakledilmesi yoluyla duruşma (“e-Duruşma”) icrasına ilişkin usul ve esasları hakkında getirilen düzenlemeler aşağıdaki gibidir:
e-Duruşma Sisteminin Standartları:
e-Duruşmada görüntü ile ses aynı anda güvenli bir şekilde nakledilir. Görüntü, ilgilinin yüz ifadelerini, vücut hareketlerini, tavır ve davranışlarını gözlemlemeye; ses, ilgilinin duygularını anlamaya, söylediklerini anlaşılır ve net şekilde dinlemeye imkan verecek nitelikte olmalıdır. e-Duruşma sırasında, bilgi, belge ve deliller Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (“UYAP”) üzerinden anında iletilebilir.
e-Duruşma:
Hukuk yargılamalarında aynı anda ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla, taraf veya vekili bu Yönetmelik ile belirlenen yerden duruşmaya katılabilir ve usul işlemleri yapabilir; tanık, bilirkişi, uzman ve diğer ilgililer dinlenilebilir.
Duruşmaların e-Duruşma yöntemi ile yapılmasına, talep üzerine karar verilebileceği gibi, mahkeme tarafından resen de karar verilebilir.
Talep Üzerine e-Duruşma:
Taraflardan birinin talebi üzerine mahkeme, talep eden tarafın veya vekilinin, Yönetmelik kapsamında belirlenen yerden duruşmaya katılmalarına ve usul işlemleri yapabilmelerine ya da tanığın, bilirkişinin veya uzmanın e-Duruşma Sistemi ile dinlenilmesine karar verebilir. Bu talebin, UYAP aracılığıyla ve duruşma gününden en az iki iş günü önce mahkemeden yapılması gerekir.
e-Duruşma talebini alan hakim, duruşma gününden en az bir iş günü öncesinden talebin kabulü ya da reddi kararı verir, verilen bu karar kesindir. İlgili karar, talepte bulunana bildirilir.
Resen e-Duruşma:
Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyeceği dava ve işlerde mahkeme, e-Duruşma Sistemi yoluyla tarafların dinlenilmesine resen karar verebilir. Benzer şekilde, isticvap olunacak veya yemin edecek taraf, mahkemenin bulunduğu il dışında oturuyor ve mahkemeye bizzat gelemiyor ise öncelikle e-Duruşma Sistemi yoluyla isticvap olunur veya yemin ettirilir.
e-Duruşmaya Katılımın Sağlanabileceği Yer:
e-Duruşma talep eden taraf vekili, avukatlık bürosundan, baro tarafından bu amaç için belirlenen bölümden, adliyede bu amaca tahsis edilen yerden veya her türlü etki ve yönlendirmeden uzak, ilgilinin yüz ifadelerini, vücut hareketlerini, tavır ve davranışlarını gözlemlemeye, duygularını anlamaya ve söylediklerini net bir şekilde dinlemeye imkân sağlayacak nitelikte olan başkaca uygun bir yerden duruşmaya katılabilir. Tarafın, kendi vekili ile birlikte yukarıda sayılan yerlerde duruşmaya katılabilmesi mümkündür.
e-Duruşma talep eden veya e-Duruşma Sistemi yoluyla isticvap olunacak ya da yemin edecek taraf, tanık, bilirkişi, uzman ve diğer ilgililer bulundukları yerdeki adliye veya ceza infaz kurumlarında bu amaca tahsis edilen yerden duruşmaya katılabilir.
e-Duruşma İcrası:
e-Duruşma, mahkeme huzurunda yapılan duruşma ile aynı hukuki sonuçları doğurur.
e-Duruşma Sistemi yoluyla beyanda bulunan tarafın, vekilin ve diğer ilgililerin sözlü açıklamaları, HMK m.154 belirtilen usul ve esaslara göre zabıt kâtibi aracılığıyla tutanağa yazdırılır.
e-Duruşma Sistemi yoluyla duruşmaya katılan taraf veya vekilince davaya son veren feragat, kabul ve sulhe ilişkin beyanda bulunulması halinde, mahkemece yeni bir duruşma günü tayin edilir. Tayin edilen günde feragat, kabul ve sulhe ilişkin bu işlem mahkeme huzurunda yenilenir ve duruşma tutanağı beyanda bulunan tarafından imzalanmasıyla geçerli hale gelir.
e-Duruşma Sistemi yoluyla beyanda bulunan tarafın, vekilin veya ilgililerin imzasının alınması gereken diğer durumlarda, mahkemece düzenlenen ve güvenli elektronik imza ile imzalanan duruşma tutanağı, e-Duruşmanın yapıldığı adliyeye elektronik ortamda gönderilir.
e-Duruşma Düzeni:
e-Duruşma düzeni, mahkeme huzurunda yapılan duruşma düzeniyle aynı usul ve esaslara tabidir.
Kural olarak e-Duruşmada fotoğraf çekilmesi, ses ve görüntü kaydı yapılması yasaktır. Ancak yargılamanın zorunlu kıldığı hallerde, mahkemece kayıt yapılabilir. Söz konusu kayıtlar, Merkezi Kayıt Sisteminde iki hafta süre ile muhafaza edilir. Süre sonunda bu veriler geri döndürülemeyecek şekilde silinir.
e-Duruşma Öncesinde ve Sırasında Yaşanan Teknik Aksaklık:
e-Duruşma öncesinde veya e-Duruşma sırasında ortaya çıkan teknik sorunlar ve bu sorunların kaynağı, istem halinde Adalet Bakanlığı tarafından mahkemeye bildirilir.
e-Duruşma esnasında teknik aksaklığın yaşanması durumunda, e-Duruşma yeniden açılır. Söz konusu aksaklığın devam etmesi halinde gerekçesi belirtilerek e-Duruşma sonlandırılır ve bu husus tutanağa geçirilir.
Taraf veya vekilin kusuru olmaksızın teknik sebeplerden dolayı e-Duruşmanın yapılamaması hâlinde, ilgili taraf veya vekil yönünden dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilemez.
Ayrıntılı bilgi için lütfen iletişime geçiniz:
Doğukan Berk Aksoy, LL.M.
Avukat